Etik Politikası
Güncel Sosyoloji, bilimsel titizlik, nesnel değerlendirme ölçütleri ve araştırma etiği ilkelerine dayalı şekilde yayın yapar. İlgili editörün bilimsel düşünceye katkı, yöntemsel kalite ve analitik derinlik bakımından uygun gördüğü makaleler hakem değerlendirmesine alınır. Alanında uzman hakemlerce değerlendirilen makalelerde istenen düzeltme ve değişiklikler, makalenin gelişkin ve yetkin bir nitelik kazanması amacını taşır. Hakem değerlendirmeleri gerekçelendirilmiş ve nesnel bilimsel ölçütlere dayandırılmış şekildedir. Bu nedenle yazar, editör ve hakemlerin sosyolojik bilgi üretiminin gerektirdiği ortak etik tutumlarda uzlaşması büyük öneme sahiptir.
Gerekli Bilgileri Aktarma
Özgün çalışmalarını Güncel Sosyoloji’ye gönderen yazarlar, yaptıkları araştırmayı ayrıntısıyla anlatmalı ve çalışmalarının önemini belirtmelidir. Makale elde edilen verileri doğru bir şekilde aktarmalı, başkalarının çalışmayı tekrar edebilmesine imkan verecek kadar ayrıntı ve referansı içermelidir. Gerçeği yansıtmayan, kasıtlı olarak çarpıtılmış ifadeler araştırma etiğine aykırıdır ve kabul edilemez.
Veri Erişimi ve Koruması
Yazarlardan, yayın sürecinde düzeltmeler için yazılarında kullandıkları kaynakları göstermeleri istenebilir ve yazarlar, böylesi bir talep söz konusu olduğunda bahsedilen kaynaklara erişimi sağlamak zorundadırlar. Makalelere dair tüm veriler, ek dosyalar hâlinde istendiği zaman erişime açık veya dış bir kanalda muhafaza ediliyor olmalıdır; ayrıca, istendiği takdirde temin edilebilmelidir. Bununla beraber yazarların makaleleri yayımlandıktan sonra bile bir süreliğine bu kaynakları ve verileri saklamaları, onların yararına olacaktır.
Özgünlük ve İntihal
Yazarlar yaptıkları çalışmaların kendi özgün eserleri olduğunu kanıtlamak zorundadır ve eğer diğer kişilerin eser ya da alıntılarını kullanmışlarsa, bunu düzgün bir şekilde alıntılamalı ve aktarmalıdır. İntihalin, bir başkasının çalışmasını kendi çalışması gibi göstermek; bir başkasının çalışmasının temel bileşenlerini (herhangi bir atıfta bulunmaksızın) farklı kelimelerle yeniden yazmak; başkalarının yaptığı veya ulaştığı çıkarımları kendi çıkarımları gibi göstermek gibi birçok formu vardır. İntihalin her türlüsü etik olmayan bir davranış olup kesinlikle kabul edilemezdir. Dergimizde intihal kontrolü için Turnitin programı kullanılmaktadır.
Çoklu, Tekrarlanan ve Eşzamanlı Yayın
Yazarların aynı araştırmayı temel alan çalışmalarını ilk yayımlarından sonra bir daha yayımlatmaması ve aynı çalışmanın birden fazla dergide yayımlanmaması gerekir. Aynı çalışmanın eşzamanlı olarak birden fazla yayımlatılması, etik olmayan bir yayımlama davranışı olup kesinlikle kabul edilemezdir. Aynı şekilde, yazarlardan daha önce yayımlattıkları çalışmalarını başka bir dergiye değerlendirilmek üzere sunmamaları da beklenmektedir.
Kaynakların Tanımı
Makalede kullanılan başka çalışmaların tanımı düzgün bir şekilde yapılmalıdır. Bir konuşmadan, mektuplaşmadan ya da üçüncü şahıslarla yapılan bir tartışmadan elde edilen özel bilgiler, kaynağın yazılı izni olmadan kullanılmamalı veya aktarılmamalıdır. Resmî yazışmalar ve başvurular gibi gizli servislerden elde edilen özel bilgiler, bu servislere içkin çalışmaların yazarlarının yazılı izni olmadan kullanılmamalıdır.
Çıkar Çatışmaları
Bütün yazarlar, araştırmalarına başlamalarını takip eden üç yıl içinde çalışmalarını uygunsuz olarak etkileyebilecek ya da bu doğrultuda algılanabilecek kişi ya da kurumlarla olan mali, kişisel ve benzeri diğer ilişkilerini ya da muhtemel çıkar çatışmalarını ifşa etmek zorundadır.
Söz konusu çatışma güncel olabilir veya potansiyel olarak var olabilir; bu sebeple bunun dergi editörlerine açıkça belirtilmesi en güvenli tutumdur. Bütün başvurularda Kapak Sayfası dosyası, varsa potansiyel çıkar çatışması/görüş ayrılığı olarak görülebilecek her türden ilişki ve bağlantının beyanını da içermelidir. Güncel Sosyoloji yayın kurulu, bu tür bilgileri yazı işlerinde gereken kararları vermek için temel alabilir ve bu beyanları, okurların söz konusu çalışmayı değerlendirmesi açısından önemli olduğuna kanaat getirdiği takdirde yayımlayabilir. Bahsedilen çatışma/ayrılık uyarınca makalenin yayımlanmaması yönünde bir karara varılabilir.
Açıkça belirtilmesi gereken potansiyel çıkar çatışmaları/görüş ayrılığı örnekleri, iş verme, danışmanlık, sermaye sahipliği, hizmet ücretleri, noter tasdiki, patent başvurusu ve kaydı, hibeler veya diğer finans kaynakları gibi birimleri de içermelidir. Potansiyel çıkar çatışmaları, mümkün olan en erken evrede tescil edilmelidir.
Finansal Destek ve Kaynaklar
Makaleler yurtiçi veya yurtdışı, kamu veya özel bir kurum veya kuruluşun maddi veya kurumsal desteğiyle yapılan bir projenin çıktısı olabilir. Böyle bir durumda projenin varsa numarası, destek alınan kurumlar ve bütün finansal kaynakları Kapak Sayfası dosyasında açıkça belirtilmelidir. Yazarları, kendilerine finans kaynağı sağlayan birim(ler)in, eğer varsa, çalışma tertibindeki, bilgi toplama ve analiz etme ve verilerin yorumlanmasındaki, raporların yazımındaki ve çalışmanın yayımlanmak üzere arz edilme kararındaki rolünü belirtmeleri gerekir.
Yayımlanmış Çalışmalardaki Temel Hatalar
Yazarlar yayımı yapılmış eserlerinde önemli bir hata veya yanlışlık fark ettikleri takdirde bunu zaman geçirmeden Güncel Sosyoloji’nin ilgili editörü veya sekreterine bildirip çalışmalarını düzeltmek veya geri geçmek üzere editörle iş birliği yapmakla yükümlüdür. Eğer editörün veya yayın kurulunun basılan çalışmanın önemli hatalar içerdiğinden üçüncü şahıslar vesayetiyle haberi olursa, çalışmayı derhâl geri çekmek ya da düzeltmek veya editöre orijinal çalışmanın doğruluğunu belirten kanıtlar sunmak tamamen yazarın sorumluluğundadır.
Çalışmanın Yazar Kadrosu
Yazar kadrosu, söz konusu çalışmanın fikriyatına, tasarısına, oluşturulmasına veya tercümesine önemli katkılarda bulunmuş kişilerle sınırlı tutulmalıdır. Bu önemli katkılarda bulunan kişiler, yardımcı yazarlar olarak listelenmelidir. Araştırma projesinin yalnızca belirli yerlerine yardımı dokunan kişiler ise katkıda bulunanlar olarak belirtilmelidir.
Yazışmayı yürüten yazar, çalışmada tüm yardımcı yazarların doğru bir biçimde beyan edildiğini ve tüm yardımcı yazarların çalışmanın son şeklini görüp onayladıklarını ve yayımlanmak üzere arz edilmesi konusunda hemfikir olduklarını kesin olarak iletmelidir.
Referans Şekli
Güncel Sosyoloji’nin referans göstermede kullandığı format, APA Style 7th Edition’dır. Gerek alıntılamalarda gerekse de Kaynakça kısmında yazarlar, Amerikan Psikoloji Derneği’nin yayımladığı Amerikan Psikoloji Derneği Yayım Kılavuzu’nda belirtilen yazım kuralları ve formatını takip etmelidir. Katkı Verenlere Notlar bölümünün Yazım Kuralları kısmında referans yöntemi örnekler ile detaylı bir şekilde gösterilmektedir.
Alıntılamalar
Metinlerde alıntılama yapıldığında referansların ilgili bölüme eklediğinden emin olunmalıdır. Özetleme kısmında yapılan alıntılamalar tam metin hâlinde yazılmalıdır. Henüz yayımlanmamış çalışmaların ve kişisel bağlantıların, referanslar bölümünde gösterilmesi tavsiye edilmez; ama bunlardan metinlerde bahsedilmesinde sakınca yoktur. Eğer yine de bu referanslar, ait oldukları bölümde yer alıyorsa derginin standart referans kriteri takip edilmeli ve yayımlanma tarihi kısmı, “Yayımlanmamış çalışmalar” veya “Kişisel bağlantılar” başlıklarıyla yer değiştirilmelidir. Herhangi bir referansın alıntılanması, tıpkı basında olduğu gibi, bu alıntının yayın için kabul edildiği, uygun olduğu anlamını taşır.
İnternet Bağlantısı Referansları
Yazarlar, asgari olarak kullandıkları internet bağlantısı referanslarının tam bağlantı adresini ve bu bağlantıya yapılan son erişimin zamanını belirtmelidir. Eğer biliniyorsa, aynı zamanda, yazar isimleri, tarihler, kaynak yayım referansları gibi bilgiler de verilmelidir. İnternet bağlantısı referansları (örneğin referans listesinden hemen sonra) ayrıca listelenebilir ya da referans listesine eklenebilir.
Özel Bir Duruma Yapılacak Referanslar
Aynı özel durumu bulunan diğer makalelere yapılmış listedeki referanslara (ve metinde kullanılan alıntılamalara) “bu durum” kelimesinin eklediğinden emin olunmalıdır.
Referans Verme Formatı
Metinlerdeki alıntılamalar şu şekilde olmalıdır:
• Tek yazar: Yazarın ismi (herhangi bir belirsizliğe yol açmaması adına tam olarak yazılmalı) ve yayımının yılı,
• İki yazar: Her iki yazarın tam adı ve yayımın yılı,
• Üç veya daha fazla yazar: “ve diğerleri” ifadesinin de eklendiği birincil yazarın adı ve yayımın yılı. Burada alıntılamalar doğrudan ya da (parantez içine alınarak da) yapılabilir. Referans grupları, öncelikle alfabetik olarak daha sonra ise kronolojik olarak sıralanmalıdır.
Örnekler:
Kitap
Koytak, E. (2022). Mesleğin dönüşümü: Hekimler ve avukatlar. Matbu Yayınları.
Makale
Sunar, L. & Güneş, Ü. (2020). Sosyoekonomik eşitsizlikler ve tabakalaşma araştırmalarının gelişimi: Bibliyometrik bir analiz. İnsan & Toplum, 10(4), 505-555.
Kitap Bölümü
Akın, M. H. (2021). The formation and various forms of conservatism in Turkey. L. Sunar (Ed.), The Routledge International Handbook of Contemporary Muslim Socio-Political Thought (1. Baskı, ss. 75-87) içinde, Routledge.
Etik Kurallar
Sosyal bilimler dahil olmak üzere tüm bilim dallarında yapılan araştırmalar için ve etik kurul kararı gerektiren klinik ve deneysel insan ve hayvanlar üzerindeki çalışmalar için ayrı ayrı etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
Yazarlar, makalelerde Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğuna dair ifadeye yer verilmelidir.
Etik Kurul İzni
Etik Kurul İzni gerektiren araştırmalar aşağıdaki gibidir:
• Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar
• İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
• İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
• Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
• Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar,
• Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi,
• Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,
• Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi
2020 yılı öncesi araştırma verileri kullanılmış, yüksek lisans/doktora çalışmalarından üretilmiş (makalede belirtilmelidir), bir önceki yıl dergiye yayın başvurusunda bulunulmuş, kabul edilmiş ama henüz yayımlanmamış makaleler için geriye dönük etik kurul izni gerekmemektedir. Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar bölgelerinde bulunan Etik Kurullarına başvurmalıdırlar.
Dergilerde yayımlanacak makalelerde etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasının gerekip gerekmediği makalede belirtilmiş olmalıdır. Eğer bu izinlerin alınması gerekli ise, iznin hangi kurumdan, hangi tarihte ve hangi karar veya sayı numarası ile alındığı açıkça sunulmalıdır.
Çalışma, insan ve hayvan deneklerinin kullanımını gerektiriyor ise çalışmanın uluslararası deklarasyon, kılavuz vb. uygun gerçekleştirildiği beyan edilmelidir.
Yayın Etik Kuralları
Dergide yayımlanacak makalelerde etik kurul izini ve/veya yasal/özel izin alınmasının gerekip gerekmediği Kapak Sayfası’nda belirtilmiş olmalıdır. Eğer bu izinlerin alınması gerekli ise, izinin hangi kurumdan, hangi tarihte ve hangi karar veya sayı numarası ile alındığı açıkça sunulmalıdır.
Editörlerin Görevleri
• Yayımlama Kararı
• Tarafsızlık
• Gizlilik
• Görüş Ayrılıkları ve Beyanat
• Araştırmalarda Yer Alma İşbirliği
Editörlerin Görüş Beyanı
Güncel Sosyoloji, editörlerinden onların tarafsız değerlendirmelerini etkileme potansiyeli olarak görülebilecek görüşleri hakkında kısa bir açıklama yazısı yazmalarını istemektedir. Böylesi bir şeffaflık, yazarlara ve okurlara duyulan etik bir borcun gereğidir, ayrıca yazarlardan, hakemlerden ve kitabı değerlendirenlerden beklenen görüş beyanı koşulunun eşit bir karşılığıdır. Yazı işleri ekibinden, kendilerini potansiyel bir görüş ayrılığı ortaya çıkarma ihtimali bulunan, karar üreten düzenlemelerden uzak tutmaları beklenmektedir.
Değerlendirmeyi Yapacak Kişilerin Seçimi ve Görevleri
Güncel Sosyoloji’nin yazıları değerlendiren kadrosu, makalelerde bahsedilen konuların uzmanları arasından seçilmektedir. Seçilme nedenleri ise nesnellikleri ve bilimsel bilgi birikimlerinden ileri gelmektedir. Değerlendirmeleri yapacak tüm hakemler, Güncel Sosyoloji’nin kendilerinden neler beklediği konusunda bilgilendirilmektedir. Her birinden değerlendirme formu doldurmaları ve eğer gerekiyorsa ayrı bir rapor hazırlamaları istenmektedir. Herhangi bir makalenin konusu üzerinde görüş ayrılığına sahip olan kişiler, o makaleyi değerlendiremezler (Örneğin yazarlardan birine katkıda bulunmuş ya da onunla iş birliği yapmış ya da çalışma hakkında objektif bir fikir sunamayacak durumda olan; ayrıca eseri gözden geçirilen bir kurumun çalışanı ya da bu kurumun rakibi olan, özel politik ve ideolojik görüşlere sahip kimseler gibi). Bu kişilerin, makale henüz hakem heyetine sunulmadan yayın kuruluyla bağlantıya geçip olası bir görüş ayrılığını/çıkar çatışmasını belirtmesi gerekmektedir.
Değerlendirmelerin profesyonel, dürüst, incelikli, dakik ve yapıcı olması beklenmektedir.
Yüksek nitelikli bir değerlendirme için istenen temel unsurlar aşağıdaki gibidir. Değerlendirmeyi yapan hakemler;
• Çalışma tertibinin ve yöntembiliminin zayıf ve sağlam yönlerini tespit edip bunlar üzerine yorumlarını beyan etmelidir.
• Yazarın veri işleyişindeki (verinin kısıtlı olabileceğini de hesaba katarak) becerisini doğru ve yapıcı bir biçimde eleştirmelidir.
• Çalışmanın tertibine, yöntembilimine, sonuçlarına ve işlenişine bakmaksızın bunun yazılı bir iletişim aracı olarak zayıf ve sağlam yönlerini belirlemelidir.
• Çalışmanın etik kaygılar uyandırabilecek bir içeriğe ya da bilimsel anlamda düşük standartlara sahip olup olmadığı konusunda düşüncelerini açıklamalıdır.
• Çalışmanın geliştirilebilmesi için yazarlara faydalı tavsiyelerde bulunmalıdır.
• Eleştirilerini, yazara karşı yapıcı ve profesyonel şekilde ifade etmelidir.
• Editöre, çalışmanın kabulü (ve/veya yeniden gözden geçirilmesi) konusunda karar verebilmesi için doğru bir bakış açısı ve içerik sağlamalıdır (ve/veya yeniden gözden geçirilmesi).
• Alıntı kullanılmamış çalışmaları belirlemeleri ve çalışmanın daha önce hangi ögelerinin aktarıldığını bildirmek üzere alıntılar kullanmaları gerekir. Değerlendirmeyi yapanlar, ayrıca incelenen metin ile başka bir dergide basılmış ya da Güncel Sosyoloji’ye başvuruda bulunulmuş herhangi bir çalışma arasındaki çarpıcı benzerlikleri de bildirmelidir.
• Yazarla doğrudan bağlantıya geçmemelidirler. Birçok durumda hakem olarak iki uzmanın görüşüne başvurulacaktır; ama bu uzmanların görüşleri, editörün söz konusu makale üzerine vereceği son kararla aynı olmayabilir. Kısmi de olsa bir hakemden tavsiye almak yazarlarda değerlendirme sürecine dair yanlış izlenimler uyandırabilir.
Değerlendirme Sürecinin Gelişimi
Güncel Sosyoloji’nin editörleri, rutin olarak makaleleri nitelik yönünden gözden geçirirler. Değerlendirme niteliğinin derecelendirilmesi ve değerlendirmeyi yapanların diğer performans özellikleri, en uygun verimi sağlamak için belirli aralıklarla gözden geçirilir. Değerlendirme tamamlama süresi gibi performans ölçütlerinden, derginin verimine katkı sağlayacak işlemlerdeki değişiklikleri gözden geçirmek için yararlanılmalıdır. Bireysel performanslar gizli tutulur.
Gizlilik
Değerlendirme süresince bir hakem olarak edinilen bilgiler ve fikirler gizli tutulur ve herhangi bir şekilde üstünlük sağlayacak bir avantaj olarak kullanılamaz. Başvuru, ayrıcalıklı bir tebliğ olduğundan tamamen gizli tutulur.
Başvuru, değerlendirmeyi yapanlar tarafından alınamaz ya da kopyalanamaz. Ayrıca, editörün yazılı izni olmadıkça değerlendirmede bulunanlar çalışmayı meslektaşlarıyla paylaşamaz.
Hakemler ve editörler, yazarlarının özel izni olmadıkça çalışmanın basımından önce verilerinden, yorumlamalarından ya da konularından (doğrudan değerlendirmeyle alakalı olmadıkça) profesyonel ya da kişisel anlamda faydalanamaz veya çalışmaya dair düzenleme ya da yorum yazısı yazamazlar.
Herhangi bir görüş ayrılığı/çıkar çatışması söz konusu olduğunda değerlendirmeyi yapanlar bunu yayın kuruluna bildirmelidir.
Hakemler, herhangi bir çalışmayı gözden geçiremeyeceklerse ya da bunu ancak biraz gecikmeyle yapabileceklerse, editörü bu konuda bilgilendirmelidir.
Hakemler, söz konusu çalışmanın niteliğini objektif bir gözle değerlendirmeli, açık, tarafsız ve yapıcı eleştirilerde bulunmalı ve de yazarlara karşı kişisel tenkitlerden kaçınmalıdır. Hakemler tarafından yapılan yorumları, yazarların bilmesinde/görmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Bu nedenle hakemlerin kanıları, yazarların, yorumların ve değerlendirmelerin esaslarını anlayabilmesi adına, açıkça belirtilmeli ve desteklenmelidir.
Hakemler, herhangi bir etik ihlalden veya intihalden kuşkulanırlarsa bunu rahatlıkla editöre bildirebilir. Güncel Sosyoloji’nin kendilerine böyle yapabileceklerine dair bir bilgilendirme gelmediği sürece söz konusu durumu diğer şahıslarla kati suretle paylaşmamalıdır.